Ogólnopolska konferencja naukowa „Henryk Sienkiewicz w kulturze i życiu Polaków” odbyła się w Radzyniu 8 września. W trakcie spotkania radzynianin - ks. kan. Jerzy Janowski – kapelan Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza - został odznaczony Odznaką Honorową przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego “Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Aktu dekoracji dokonała Małgorzata Bogusz - dyrektor Delegatury w Białej Podlaskiej Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie, która podkreśliła, że Honorowa Odznaka to wyraz uznania za 40-letnią działalność na rzecz upowszechniania i krzewienia polskiej kultury, patriotyzmu,
Laudację wygłosił prof. zw. dr hab. Lech Ludorowski, który podkreślił, że podczas 40-letniej misji duszpasterskiej ks. kan. Jerzy Janowski dobrze zasłużył się kulturze polskiej: - Wzbogacił ją wieloma cennymi dokonaniami, krzewił wytrwale miłość, szacunek, wiedzę o kulturze narodowej, chronił jej zabytki, tworzył dzieła nowe, a swoim osobistym mecenatem umożliwił zrealizowanie wielu ważnych, ogólnopolskich przedsięwzięć kulturowo-naukowych naszego Towarzystwa – mówił prof. L. Ludorowski. - Jego podziwiane, doskonale zorganizowane religijno-patriotyczne pielgrzymki były także świetnymi, niezapomnianymi lekcjami kultury narodowej. W kilkudziesięciu krajowych i kilkunastu zagranicznych wycieczkach uczestniczyło ok. 3 tys. jego parafian. Otaczał opieką cmentarze wojenne, groby powstańców, obiekty kultu religijnego.
Wygłaszający laudację podkreślił, że ks. J. Janowski rozwijał życie kulturalne, organizował zjazdy i liczne przedstawienia teatralne. Dobudował w Miętnem kompleks pomieszczeń ze sceną, które stały się centrum życia kulturalnego parafii.
Ks. kan. Jerzy Janowski dziękując za odznaczenie, wspomniał Rodziców , którzy zaszczepili w nim miłość do ojczystej przyrody, kultury, historii. Mówił również o wspaniałych wychowawcach: Józefie Szabrańskiej – obrończyni Krzyża w Szkole Podstawowej nr 1 oraz Mieczysławie Stagrowskim – „zanurzonym w miłości Ojczyzny”, miłośniku przyrody, propagatorowi turystyki. - Robiłem rzeczy normalne – powiedział ks. kan. Jerzy Janowski i dodał: - Motywacją jest miłość Boga i Ojczyzny. Pan Bóg, który nas stworzył i wyposażył w określone talenty, dał nam też przymus wewnętrzny współtworzenia, w jedności z Nim zmieniania oblicza tego świata.
Podczas przedpołudniowej sesji zatytułowanej “Pisarz na trudne czasy. Henryk Sienkiewicz w kulturze i życiu Polaków”, jako wprowadzenie publiczność obejrzała fragmenty filmu”Noblista z Woli Okrzejskiej” w reż. Adama Kulika, TVP Lublin, 2008, a następnie zebrani w Oranżerii wysłuchali wykładu prof. Lecha Ludorowskiego “Henryk Sienkiewicz w kulturze i życiu Polaków”.
- Henryk Sienkiewicz to pierwszy spośród pisarzy słowiańskich uhonorowany Literacką Nagrodą Nobla (1905), znany na całym świecie: mówi się, że nad jego książkami nie zachodzi słońce. To Pisarz na trudne czasy, które nigdy nas nie opuszczają, bo są istotnym, trwałym składnikiem polskiego, narodowego losu - mówił prof. L. Ludorowicz. - Czasem los nasz trochę odpuszcza, mamy przebłysk szczęścia, zdarzają się dobre wydarzenia, czasem obdarza nas mężem opatrznościowym – pisarzem, artystą, którego się słucha, który ma autorytet także za granicą (choć ten autorytet próbuje się zniszczyć, co obserwujemy również dzisiaj- jak w przypadku innego wielkiego Polaka – św. Jana Pawła II). Takim autorytetem, wielkim Polakiem danym od Boga był Henryk Sienkiewicz. Pisarz obecny jest 150 lat jak żaden inny, w duszy narodowej, w codziennym życiu Polaków - podkreślił na wstępie Prelegent.
Podsumowując wykład Profesor podjął temat współczesnych ataków na twórczość Sienkiewicza, prób jej deprecjacji.
- Wielkie dzieła Sienkiewicza w 8. dekadzie XIX w. były niezwykle cenione na świecie. Obecnie od czasu do czasu czytamy, że Sienkiewicz jest wielkim szkodnikiem literatury narodowej, bo głosi nienawiść do sąsiadów – źle pisze o Krzyżakach, Ukraińcach, Szwedach – że jest niepoprawny politycznie, więc trzeba go wyrzucić z kultury narodowej – mówił Profesor. - Są to sprawy dla mnie przykre, bolesne. Badając pół wieku twórczość Sienkiewicza, ciągle odkrywam różne aspekty jego dzieł, jest to dla mnie fascynujący temat badawczy. Myśląc kategoriami patriotycznej troski o przyszłość naszego narodu, który jest poddawany depolonizacji, trzeba stwierdzić, że usunięcie Sienkiewicza jako głównego filaru polskości i katolickości naszego narodu to cios w naszą narodową tożsamość.
Następnie prof. dr hab. Zdzisława Mokranowska podjęła temat “ <Bohun> powieść historyczna Jacka Komudy w kręgu Sienkiewiczowskich inspiracji”.
Prof. oświaty Zdzisław Miszczak mówił o miejscu Sienkiewicza we współczesnej szkole. Prelegent na wstępie zwrócił się do obecnej na sali młodzieży, zachęcając do do czytania i obrony Sienkiewicza, który jest atakowany non stop od 2000 roku, choć już w latach 90. obserwowane były wystąpienia antysienkiewiczowskie. - Jest to wielki paradoks: pisarz, który walczył o wolność Polaków, w wolnej Polsce jest krytykowany, negowany, a elementy krytyczne mają zmierzać do usunięcia Sienkiewicza z polskiej szkoły - podkreślał prelegent, przypomniał m.in. inicjatywę (2020) polonistki z Sochaczewa, która zbierała podpisy pod petycją do Ministerstwa Edukacji i Nauki o usunięcie z listy lektur powieści „W pustyni i w puszczy”. Po roku jeden z parlamentarzystów powrócił do tematu, zarzucając powieści rasizm, kolonializm i patriarchat. „Przestańmy męczyć i zatruwać dzieci” - wzywał i postulował, by kanon lektur „wyrzucić do kosza”, a zastąpić lekturami o charakterze modernistycznym, feministycznym i ekologicznymi, uczącymi różnorodności, tolerancji i i równości.
Z kolei prof. ośw. Zdzisław Miszczak przeszedł do „Potopu” (jedyna obowiązkowa powieść Sienkiewicza na liście lektur szkoły ponadpodstawowej). - "Potop" w szkole nie jest lubiany, o czym świadczą opinie nauczycieli (blog Facetki od Polskiego). Poświęca mu się 6 jednostek lekcyjnych, w tym lekcja wstępna i podsumowująca. Od 2015 r., gdy wprowadzono nową maturę, od abiturientów nie wymagano znajomości twórczości Sienkiewicza, jego nazwisko pojawiło się 2 razy w formie tekstu popularnonaukowego do analizy, ewentualnie pytanie wymagało ogólnej wiedzy o fabule powieści, z czym poradziło sobie zaledwie 35% zdających maturę. Większość młodzieży współczesnej nie zna Sienkiewicza i nie ma potrzeby go znać, bo nie jest potrzebny do zdania egzaminu – stwierdził Zbigniew Miszczak. - Na taki stan rzeczy przyzwalają twórcy matury, którzy w latach 2015-2023 nie sformułowali żadnego tematu z Sienkiewicza, nie przygotowali fragmentów jego utworów do interpretacji. Mimo to Sienkiewicz jest ciągle jednym z najbardziej poczytnych pisarzy w Polsce. Jego twórczość ciągle może inspirować, Sienkiewicza można ciągle odkrywać w jego aksjologii, estetyce i mądrości narodowej, ocalającej, pod warunkiem wyzbycia się wobec pisarza niechęci, uprzedzeń i schematów myślowych, tendencji do deprecjacji poprzez ośmieszanie - zakończył Z. Miszczak.
Po południu uczestnicy konferencji zwiedzili zabytki Radzynia, wieczorem wzięli udział w sprawowanej w kościele Świętej Trójcy Mszy św., po której w sali widowiskowo- prelekcyjnej w domu parafialnym odbyła się 2. część konferencji, zatytułowanej: „Sienkiewicz - pisarz katolicki”.
Prof. Lech Ludorowski wygłosił wykład na temat: “Etos miłosierdzia w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza - lekcja pojednania między narodami”, a mgr Teresa Bożym mówiła o „Modlitwach Sienkiewiczowskich bohaterów”.
Ostatnia część spotkania była poświęcona Sienkiewiczowskiej biografistyce: nowym odkryciom, ustaleniom, dotyczącym Matki Noblisty mówil kustosz Michalina Byra z Biblioteki Narodowej w Warszawie, prof. Lech Ludorowski, prof. Zdzisława Mokranowska, prof. Zbigniew Miszczak i mgr Magdalena Mitura – kustosz Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej, która podzieliła się ze słuchaczami rewelacyjną informacją, że dziadek Henryka Sienkiewicza ze strony matki Adam Cieciszowski zmarł w Pałacu Potockich w Radzyniu. Szczegóły wkrótce.
Organizatorzy wydarzenia to: Towarzystwo im. Henryka Sienkiewicza Zarząd Główny w Lublinie, Burmistrz Miasta Radzyń Podlaski i Parafia Trójcy Świętej w Radzyniu Podlaskim.
i: st.Ofertę wydanych przez siebie książek związanych z osobą i twórczością Sienkiewicza zaprezentowała Bibliofilska Witryna Wydawnictwa Polihymnia z Lublina. Wśród oferowanych książek znalazła się wybitna, odnaleziona niedawno powieść matki Sienkiewicza pt. “Jedynaczka”.
