Radzyń otrzymał prawa miejskie 555 lat temu - 31. marca 1468 roku. Przypomnijmy okoliczności historyczne tego wydarzenia.
555 lat temu...
Jest rok 1468. Na tronie zasiada Kazimierz Jagiellończyk (1427-1492) - jeden z najaktywniejszych polskich władców. W latach 1454-1466 prowadził wojnę z Zakonem Krzyżackim (tzw. trzynastoletnią), zakończoną II pokojem toruńskim, na mocy którego Korona po 158 latach odzyskała Pomorze Gdańskie. To ułatwiło rozwój gospodarczy kraju. Władca przyczynił się do wzmocnienia znaczenia szlachty. W 1468 roku odbył się w Piotrkowie najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy”, na którym zebrali się król, członkowie rady oraz posłowie, wybrani na sejmikach. Ta data to początek parlamentaryzmu w Polsce.
Król Kazimierz Jagiellończyk miał 13 dzieci. Czterech jego synów zostało królami, jeden syn został świętym, jeden - kardynałem, a pięć córek żonami władców europejskich, dzięki czemu wpływy rodziny Jagiellonów sięgały połowy Europy. Dynastia Jagiellonów stała się jednym z czołowych domów panujących w Europie. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka rozwinęła się kultura i sztuka, upowszechniała się oświata, rozwijało się budownictwo w stylu gotyckim. Rozkwitał Uniwersytet Jagielloński. W latach 1477 — 1489 powstaje arcydzieło rzeźbiarskie późnego gotyku ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie.
Nadanie praw miejskich
Co działo się w tym czasie na ziemi radzyńskiej? Dzierżawił je wówczas – w latach 1460-1473 Grot z Ostrowa herbu Rawicz, podkomorzy lubelski i starosta kazimierski. 28 października 1465 r. przywilejem wydanym w Kazimierzu dokonał lokacji miasta opartej o prawo polskie. Miasto powstało na płaskowzgórzu pokrytym lasami i bagnami, jego położenie określono jako "puste miejsce przy wsi Biała zwane Radzików, należące do króla i będące w dzierżawie" (Grażyna Michalska, „Radzyń Podlaski. Miasto i rezydencja” – „Historia” s. 12, w „Radzyń Podlaski. Miasto i rezydencja”). Lokacja dotyczyła terenu, gdzie obecnie znajduje się centrum Radzynia - m.in. ulica Ostrowiecka. Nie zachował się akt lokacyjny, jego treść znamy z potwierdzenia wydanego przez Zygmunta Augusta w 1544 roku. 31 marca 1468 przywilejem nadanym przez Kazimierza Jagiellończyka miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim - na wzór Lublina.
Radzyń miał bardzo korzystne położenie: między Łukowem, gdzie znajdował się punkt graniczny Polski i Litwy, a Parczewem, gdzie od 1413 roku odbywały się zjazdy koronno-litewskie; położony był przy ważnych szlakach handlowych.
Uzyskanie praw miejskich stało się powodem szybkiego rozwoju miejscowości. Przywilej upraszczał drogę urzędową, dawał prawo odbywania targów tygodniowych i dwóch jarmarków w roku oraz zwalniał mieszkańców na 20 lat od podatków.
Włodarzowanie Grota nie trwało długo. Najstarszy zachowany dokument z dziejów miasta nosi datę 1473 i informuje o przekazaniu dzierżawy Dominikowi Kazanowskiemu, który przejął ją z rąk Mikołaja Minorka z Ostrowa.
Nieznane są bardziej szczegółowe informacje o Grocie, któremu Radzyń zawdzięcza prawa miejskie, pamięć o nim jest jednak w Radzyniu pielęgnowana: główna ulica na jego cześć nosi nazwę Ostrowiecka, o czym informuje tablica umieszczona na południowej ścianie budynku przy Ostrowieckiej 32 (aktualnie znajduje się w nim siedziba banku PKO BP), jego imię przyjęło wychodzące w Radzyniu pismo społeczno-kulturalne „Grot”.
Na obrazach poniżej:
1/ Kazimierz Jagiellończyk,który nadał Radyzniowi prawa miejskie na prawie magdeburskim 31. marca 1468 roku
2/ Rawicz - herb założyciela miasta - Grota z Ostrowa
